GONZÁLEZ LÓPEZ, Luis

Chamado Lois de Cando,  fillo de pais galegos, nace en Madrid en 1866 e  morre  en Barcelona no 1916.Coñecido como   “Él poeta de los cantares”, colaborou nas  máis  importantes revistas e xornais  da época.

No ano 1869  volta a terra,   e vive  un tempo cos seus avós paternos na  Casa de Méndez, en Neira de Rei, concello de Baralla.O seu sentir  galego perdurou  alén de Galiza , cando se mudou definitivamente  a Madrid coa súa familia .

Ricardo Gómez Polín recolle no seu libro A  víspera de San Xoan en Montecubeiro  (1891-1991) os poemas galegos  de Lois de Cando .

NEIRA DE REI

Non sei que sería, que tivo ese acerto,

non sei se iste é nome do tempo pasado

nin sei se isto é cousa dun xenio encantado.

¡Ningures mo dicen, de quen perguntei.!

Pero é nome posto cos cinco sentidos:

a terra cuberta de fruitas e froles,

a terra das nenas con cara de soles,

a terra encantada de Neira de Rei.

A nai que me quere naceu nesta terra

i ó pé dunha eiraxa, cal vellos creentes

descansan os corpos dos meus ascendentes:

¡de alí foi a nena que tanto chorei!

Nos anos primeiros da miña crianza

Correndo sin treguas polos soutos e prados;

subindo cerdeiras, saltando valados,

os tempos mellores da vida pasei.

Alí son as nenas xeitosas, garridas,

alí vin as caras máis lindas da terra,

o chao ten os puros prefumes da serra

i a paz dos patriarcas en ela atopei.

Os dolmes dos celtas i os castros dos mouros

ca ponte romana do Mazo, á mamoria

nos tran ós que rastros deixaron na Historia

i aquela terriña tivéronlle lei.

Por ela reñeron, en luitas de morte

legando seus aies ás augas do Neira,

que en tristes queixumes recorre a Riveira

en canto se aparta de Neira de Rei.

Que ten esta terra non podo sabelo,

que chora ó deixala quen pon os pés nela

i alábana todos que chegan a vela.

¡Que meiga de terra.! ¡Que ten non o sei!

Alí, vendo as augas de fontes e regos

do mundo as tristuras esquezo dorido.

¡E cuadrallo xeito seu nome garrido

a terra fidalga de Neira de Rei.!

UN BICO..

Estaba morrendo,

bicoume na frente,

e aquel bico de morte feriume

co fogo da febre.

Estaba a probiña

aspada ca sede,

folguexar non podía, i oupouse

sentada no berce.

Cheáronse de auga

seus ollos, namentres,

cuberto co pano,tapaba eu as bágoas,

querendo conterme.

"¡Adiós! " mui baxiño

¡non podo esquencerme!

me dixo ,"non chores: si a morte me leva,

¡que vas a facerlle!"

I entoncias, cos beizos

ardendo ca febre,

colleume a cabeza, chegóuma ó seu peito,

bicoume na frente.

Derriba da roupa

engorde caieuse,

e non puido decirme xa nada,

non puido xa verme.

Voaba a súa ialma

pró ceo, namentres

eu con ela quixera marcharme,

¡quixera morrerme!

Do bico postreiro

acórdome sempre,

i anínda sinto a calor dos seus beizos

no medio da frente.

De. A víspora de San Xoan de Montecubeiro e outros poemas galegos

Autor: Ricardo Gómez Polín